Khi học sinh đánh giáo viên: Sự cần thiết của kỹ năng xử lý xung đột và khủng hoảng

Vụ việc một học sinh lớp 7 tại Trường THCS Đại Kim (Hà Nội) hành hung giáo viên chủ nhiệm chỉ vì bị thu giữ một món đồ chơi sắc nhọn đang gây rúng động dư luận. (Nguồn tin: Báo Tuổi Trẻ)

Camera ghi lại hình ảnh nữ giáo viên bị túm tóc, ghì xuống để giật lại món đồ. Không khác gì một cảnh tượng bạo lực học đường trong phim. 

Nhưng lần này là thật, và rất nghiêm trọng. 

Nguồn ảnh: Báo Tuổi Trẻ

Cô giáo làm đúng vai trò: bảo vệ an toàn cho lớp. Gia đình học sinh đã xin lỗi. Nhà trường và công an vào cuộc. Về mặt xử lý, mọi thứ sẽ đâu vào đấy trong ít ngày nữa. 

Nhưng có một câu hỏi lớn hơn cần được đặt ra, và trả lời một cách nghiêm túc: 

Các thầy cô giáo hiện đã có đủ kỹ năng để xử lý các tình huống khủng hoảng trong lớp học chưa?

Không đổ lỗi, nhưng cần nhìn thẳng

Không ai có quyền đổ lỗi cho người bị hại. Trong câu chuyện này, cô giáo đã làm đúng nguyên tắc theo logic, và là người bị tổn thương cả về thể chất lẫn tinh thần. Em học sinh đã có hành vi sai trái.

Nhưng nếu chỉ dừng lại ở sự phẫn nộ và cảm thông, chúng ta đang bỏ lỡ một bài học quan trọng. 

Đó là giáo viên ngày nay đang phải đối mặt với những tình huống ngày càng phức tạp, nguy hiểm. 

Họ cần được trang bị kỹ năng sống, và kỹ năng để sống sót, đúng nghĩa.

Giáo viên hiện nay không chỉ dạy kiến thức. Họ còn phải làm công tác giáo dục hành vi, hóa giải xung đột, phát hiện nguy cơ tâm lý, thậm chí kiêm luôn vai trò “nhân viên xã hội” khi học sinh có vấn đề. Họ là người đầu tiên đứng giữa những cơn giận dữ, sự chống đối, hay thậm chí là bạo lực tiềm tàng trong lớp học.

Nhiều vụ việc từng xảy ra cho thấy, khi học sinh tấn công giáo viên, hậu quả thường chỉ dừng lại ở mức kỷ luật, đình chỉ vài ngày hoặc “làm việc với phụ huynh”. 

Nhưng nếu điều ngược lại xảy ra, thầy cô phản ứng quá tay, quá lời, vô tình gây tổn thương cho học sinh, thì cái giá phải trả đôi khi là một bản tường trình dài vô tận, một chuỗi các buổi họp hội đồng căng thẳng, những lời không hay từ mạng xã hội, thậm chí là quyết định thôi việc, chuyển từ giảng dạy qua làm việc hành chính ở trường. 

Nhiều giáo viên rơi vào cảnh chịu trận trong lặng lẽ. Họ không biết phải xử lý thế nào cho đúng, và quan trọng hơn, không có ai ở đó để hỗ trợ khi tình huống vượt ngoài tầm kiểm soát.

Sau vụ việc, người ngoài có thể hỏi, “Sao lúc đó không làm khác đi?” Nhưng với người trong cuộc, khoảnh khắc đó đơn độc lắm. 

Một mình họ phải đối mặt với cơn giận của học sinh, với những rủi ro pháp lý, với sức ép từ dư luận, và cả áp lực vô hình từ nhiều phía. 

Kỹ năng xử lý khủng hoảng và xung đột là rất cần thiết, nhưng lại chưa được nhắc tới nhiều. 

Nhiều thầy cô ra trường với kiến thức sư phạm vững vàng, nhưng gần như “tay không” khi đối mặt với những tình huống học sinh mất kiểm soát cảm xúc, đập phá, hoặc có hành vi gây nguy hiểm.

Kỹ năng này lẽ ra phải là trang bị tối thiểu cho những người làm việc với con người như giáo viên, bác sĩ, nhân viên xã hội. 

Có thể làm khác đi nếu có kỹ năng phù hợp

Một hành động tưởng chừng đơn giản của cô giáo là thu giữ vật sắc nhọn lại vô tình trở thành mồi lửa cho hành vi bạo lực. 

Nếu được tập huấn bài bản, giáo viên có thể sẽ chọn một hướng xử lý khác: thay vì tịch thu công khai trước mặt bạn bè, có thể mời học sinh ra khỏi lớp với lý do riêng, mời các em lên phòng chờ, phòng đoàn đội nếu có. 

Chuyện đã xảy ra, chẳng nên “giá như”. Nhưng nếu như cô giáo nói với bạn lớp trưởng rằng: 

“Đây là vật sắc nhọn nguy hiểm. Nhà trường không cho mang vật này đến trường. Ban giám hiệu mà biết chuyện này, cô cũng sẽ bị nhắc nhở. Cô sẽ tạm giữ giúp. Hôm nay khi hết giờ học, em gặp cô ở phòng chờ giáo viên để mang  về. Và hôm sau, em không mang đến lớp nhé”. 

Câu chuyện có lẽ đã khác. 

Hoặc khi chuyện tịch thu đã xảy ra,

Nếu một học sinh cao lớn, gương mặt đỏ bừng vì tức giận, đột ngột đứng phắt dậy giữa lớp, mắt không rời món đồ bị thu giữ, giọng nói to dần lên,…thì đó là một tình huống nguy hiểm. 

Một giáo viên nếu được tập huấn sẽ không coi đó là sự hỗn láo cần trấn áp. 

Họ sẽ nhìn thấy một “điểm sôi cảm xúc” đang tiến dần đến ngưỡng tràn. 

Trong tình huống đó, đây là vài điều cần làm: 

• Không tranh giành món đồ
• Không lên giọng, bởi lên giọng sẽ kích thích cảm xúc của bên kia mạnh hơn 
• Không cố gắng giữ trật tự bằng mệnh lệnh
• Ngay lập tức tạo khoảng cách bằng việc đi lên bục giảng. 

Nếu được tập huấn, cô giáo có thể sẽ không cần “chiến đấu” trong lớp học của mình, bởi cô đã biết lùi một bước, để đưa mình ra khỏi vùng nguy hiểm. 

Sau đó, cô có thể mời học sinh ra ngoài gặp riêng, chuyển tình huống từ lớp học công khai sang một không gian trung lập hơn, như phòng chờ, phòng tham vấn, hay đơn giản là hành lang. 

Ở đó, không còn đám đông cổ vũ cho cái tôi nổi giận, không còn ánh nhìn khiến học sinh thấy mình phải “bảo vệ danh dự”. 

Khi ngồi trong chỗ ngồi quen thuộc của mình, với những người bạn quen thuộc xung quanh, học sinh sẽ cảm thấy dũng cảm cho cơn bốc đồng của mình. 

Nhưng ở một môi trường khác, không còn quen thuộc, sự hung hăng ấy sẽ tan biến. 

Bạn có nhìn thấy học sinh nào thể hiện sự hung hăng khi đứng trước cờ, hay trước hội đồng thầy cô chưa? Dù một em có “đàn anh, đàn chị” đến mấy trong lớp học, thì khi đứng trước hội đồng thầy cô, các em cũng trở nên khép nép. 

Nếu xung quanh có thêm một vài thầy cô khác, học sinh sẽ không phản ứng như trong lớp. Bởi vì khi “khán đài” thay đổi, hành vi cũng thay đổi. Bối cảnh không còn phù hợp cho bùng nổ, mà buộc phải kiềm chế.

Đây không phải là nhượng bộ học sinh. 

Đây là kỹ năng giảm leo thang (de-escalation), thứ đã được chứng minh là cứu sống không ít người trong các tình huống xung đột, kể cả ở môi trường học đường và nhiều trường hợp khác như cấp cứu tâm thần, truy bắt tội phạm… 

Giáo viên hiện đại cần trang bị kỹ năng tâm lý

Chúng ta đã chứng kiến quá nhiều vụ việc: học sinh đánh bạn, đánh thầy cô, tự làm hại bản thân… 

Nhưng câu hỏi là: giáo viên có công cụ gì trong tay ngoài lời nhắc nhở và biên bản kỷ luật?

Điều giáo viên hiện đại cần là năng lực đọc được tâm lý học sinh, biết đâu là dấu hiệu cảnh báo hành vi nguy hiểm, đâu là thời điểm nên can thiệp, và quan trọng hơn là quy trình can thiệp thế nào cho an toàn cho học sinh, cho bản thân.

Cần tổ chức tập huấn cho giáo viên

Việc tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu cho giáo viên về kỹ năng xử lý khủng hoảng là điều cần làm ngay, càng sớm càng tốt. 

Ngành giáo dục cần xem đây là một phần quan trọng của kỹ năng nhà giáo. 

Chúng ta vẫn thường nói: “Học sinh là trung tâm”.

Nhưng nếu người thầy không còn đủ an toàn để đứng trên bục giảng, thì khó mà nói được là “trung tâm đó” sẽ trở thành những người thế nào. 

Tổng kết

Một cú giật tóc trong lớp học có thể là chuyện chóng qua với mạng xã hội. Chừng mươi ngày nữa, người ta lại quan tâm chuyện khác nóng sốt hơn. 

Nhưng với người trong cuộc, cả cô giáo lẫn học sinh, đó có thể là ký ức dai dẳng kéo dài cả đời.

Chúng ta có thể ngăn được những ký ức như thế. 

Nếu người thầy được trao vào tay mình những kỹ năng sống quan trọng để điều hành một lớp học an toàn, hiệu quả và giàu tình thương. 

Nguồn tin tức

Báo tuổi Trẻ: https://tuoitre.vn/vu-hoc-sinh-lop-7-quat-nga-co-giao-phuong-noi-xu-ly-nghiem-de-giu-gin-tinh-ton-nghiem-cua-thay-co-2025091922023953.htm (Truy cập lần cuối 10:38, ngày 20/09/2025)